Drodzy Rodzice!
Bardzo proszę o przeczytanie poniższego opracowania. Mam nadzieję, że stanie się ono pomocne w utrzymywaniu satysfakcjonujących relacji z Waszym dzieckiem – nastolatkiem.
Anna Marasek – psycholog szkolny.
Zasady dobrej komunikacji z nastolatkiem
Kiedy dziecko wchodzi w okres dorastania kontakt z nim często staje się utrudniony. Rodzice, choć sami kiedyś byli nastolatkami, przestają swojego syna czy córkę rozumieć. Relacje z dzieckiem osłabiają się – młody człowiek staje się skryty, odsuwa się od rodziców, nie opowiada im o swoim życiu. W takich sytuacjach często zdarza się, że nastolatki zaczynają przejawiać zaburzenia zachowania i emocji, zapadają na anoreksję czy bulimię, samookaleczają się, podejmują zachowania ryzykowne a także niekiedy próby samobójcze. Rodzice są często przez dłuższy czas nieświadomi tych problemów. Co robić, aby takim sytuacjom zapobiegać? Kluczem do sukcesu jest prawidłowa komunikacja między rodzicami a dzieckiem.
Prawidłowa komunikacja polega na obustronnej wymianie informacji między uczestnikami rozmowy. Gderanie nad milczącym nastolatkiem nie wniesie do sprawy nic pozytywnego. W rozmowie z dzieckiem powinniśmy unikać oceniania, karcenia, wyśmiewania czy pouczania. Warto natomiast skupić się na słuchaniu naszego dziecka. Często bywa tak, że syn czy córka chcą się po prostu „wygadać”, wyrzucić z siebie swoje żale, nie oczekując rady ani tym bardziej moralizowania. W trakcie rozmowy powinniśmy zadawać pytania podtrzymujące rozmowę (np. „Co masz przez to na myśli?”, „Dlaczego tak uważasz?”). Dziecko poczuje się wysłuchane, a my dowiemy się więcej o sytuacji.
Należy zrozumieć, że nastolatek ma prawo do wyrażania własnych poglądów. W tym wieku kształtują się opinie i zainteresowania dziecka. Pozwalając mu na swobodne wyrażanie swoich myśli, konstruktywną dyskusją umacniamy w nim poczucie własnej wartości.
Poniżej przedstawiam kilka rad, jak utrzymać satysfakcjonujące relacje i komunikację z nastolatkiem.
OKAŻ ZAINTERESOWANIE – dziecko nie zawsze wie, że rodzice, często zabiegani, naprawdę się nim interesują. Mów swojemu dziecku: „jesteś dla mnie ważny”, „mam czas dla Ciebie”, „chcę z Tobą rozmawiać”, „zawsze możesz do mnie przyjść ze swoimi problemami”, „wysłucham Cię i pomogę”.
MÓW O EMOCJACH – staraj się zrozumieć uczucia, jakich doświadcza Twoje dziecko, nazwij je, zapytaj o powody takich odczuć. I nie oceniaj – każdy ma prawo do swoich emocji.
ZAAKCEPTUJ UCZUCIA – nie bagatelizuj problemów swojego dziecka („Zbytnio się przejmujesz”, „Nie zawracaj mi głowy takimi głupotami”). Nawet jeśli z Twojej perspektywy to sprawa mało istotna, to w odczuciu młodego człowieka jego problem jest bardzo poważny. Wspieraj dziecko i zaproponuj pomoc.
ZADBAJ O CZAS SPĘDZONY RAZEM – postaraj się, aby spędzać czas ze swoim dzieckiem – np. pójść razem na spacer, zakupy, zjeść razem posiłek. To daje dziecku poczucie wspólnoty i bezpieczeństwa.
DOCEŃ SZCZEROŚĆ – jeśli Twoje dziecko mówi Ci o swoim zachowaniu, którego nie akceptujesz, nie krytykuj – następnym razem przemilczy sprawę lub Cię oszuka. Spokojnie wytłumacz, dlaczego dane zachowanie Ci się nie podoba. Powiedz o swoich oczekiwaniach i pozwól dziecku zaproponować jakieś rozwiązanie.
UNIKAJ PORÓWNAŃ - porównując dziecko z lepszymi od niego zaniżasz jego samoocenę i zniechęcasz do pracy (np. gdy dziecko dostanie w szkole trójkę, na którą zapracowało solidną nauką, nie mówmy, że mogło być lepiej). Szczególnie unikaj porównań do brata czy siostry – jedyne co spowodujesz to wzajemną niechęć rodzeństwa i niezdrową rywalizację.
CHWAL – dziecko potrzebuje wzmocnień pozytywnych, jednak trzeba chwalić mądrze. Doceniaj np. to, że Twoje dziecko punktualnie wróciło do domu, że pomogło w zmywaniu, że solidnie się uczyło. Czasem wysiłek włożony w jakąś czynność jest ważniejszy, niż efekt końcowy. Chwal zachowania a nie cechy.
AKCEPTUJ – dziecko ma prawo do własnych zainteresowań i wyborów życiowych. Nawet jeśli zawodzi w jakiś sposób Twoje oczekiwania, to nie daj mu tego odczuć, bo odsunie się od Ciebie. Staraj się zainteresować tym co robi i wspieraj – to pomoże Wam zachować poczucie bliskości.
STOSUJ KOMUNIKATY TYPU „JA” – gdy wyrażasz krytykę odnoś się do zachowań a nie do cech Twojego dziecka. Nie mów: „Jesteś niechlujny”. Powiedz: „Zostawiłeś ogryzek na biurku”. Podkreśl, jakie uczucia wywołuje w Tobie dane zachowanie: „Denerwuje mnie…”, „Jest mi smutno, gdy…”.
Jak zbudować komunikat JA:
1. Opisz swoje uczucia (Złości mnie, gdy…)
2. Nazwij konkretne zachowanie drugiej osoby (…gdy słuchasz muzyki tak głośno.)
3. Opisz jakie są konsekwencje tego zachowania dla Ciebie (Nie mogę się wtedy na niczym skoncentrować.).
4. Opisz jakiego zachowania oczekujesz. Daj wybór. (Chciałbym, żebyś ściszył muzykę lub zamknął drzwi do pokoju.)
Opracowała:
Anna Marasek – psycholog szkolny
